चिमण्यांच्या संवर्धनासाठी कृत्रिम प्रजनन केंद्र

मुंबई । आपल्या बालपणीच्या कित्येक आठवणींमध्ये चिऊताई अर्थात चिमणीचे विशेष महत्त्त्व आपण अनुभवले आहे. लुप्त होत चाललेल्या या निरागस पक्ष्याच्या संरक्षण आणि संवर्धनाच्या दृष्टीने वनमंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. चिमण्यांची पर्याप्त संख्या टिकवून ठेवण्याची गरज लक्षात घेता चिमण्यांचे संरक्षण व संवर्धन करण्यासाठी त्यांचे कृत्रिमरीत्या प्रजनन करण्यासाठी कृत्रिम प्रजनन केंद्र स्थापन करण्यात येणार आहे.

निसर्गातील जैवविविधता तसेच अन्न साखळी शाबूत राहण्याच्या दृष्टीने चिमण्यांची पर्याप्त संख्या टिकवून ठेवण्याची गरज लक्षात घेता चिमण्यांचे संरक्षण व संवर्धन करण्यासाठी त्यांचे कृत्रिमरीत्या प्रजनन करण्यासाठी कृत्रिम प्रजनन केंद्र स्थापन करण्याचा महत्त्वपूर्ण निर्णय वनमंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी घेतला आहे.

चिमण्यांचे संवर्धन करण्यासाठी पहिल्या टप्प्यात सेमिनरी हिल्स नागपूर, संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान बोरिवली, रामबाग वन वसाहत चंद्रपूर, वन वसाहत औरंगाबाद या ठिकाणांची निवड पहिल्या टप्प्यात करण्यात आली आहे. या ठिकाणी चिमण्यांच्या आढळण्याबाबत सर्वेक्षण करणे, कृत्रिम घरटी बसवणे, कोनाडे तसेच वळचणी उपलब्ध करणे, बीएनएचएस किंवा इतर तज्ज्ञ यंत्रणांशी सल्लामसलत करून चिमण्यांना खाद्य उपलब्ध करणे, घरट्यांसाठी जागा मिळावी या दृष्टीने मडबाथ, जैविक कुंपण तसेच गवत उपलब्ध करणे या उपाययोजना करण्यात येणार आहेत.

वरील उपाययोजनांचा परिणाम जाणून घेण्याच्या दृष्टीने नियमितपणे चिमण्यांच्या संख्येवर संनियंत्रण करण्यावर भर देण्यात येणार आहे. त्याचप्रमाणे सामाजिक वनीकरणाच्या माध्यमातून राज्यभर जनजागृती करणे तसेच कृत्रिम घरटी उपलब्ध करण्यासाठी प्रोत्साहन देण्यावरसुद्धा भर देण्यात येणार आहे.

5,000 रंगीबेरंगी फुग्यांनी चिमणी सजली
जागतिक चिमणी दिनानिमिताने स्पॅरो शेल्टर संस्थेच्या वतीने चिमणी दिनानिमित्त चिमणी वाचवा, असा संदेश देत प्रभातफेरी काढण्यात आली. 5,000 रंगीबेरंगी फुग्यांनी चिमणी सजली होती.

ही प्रभात फेरी मरीन ड्राइव्ह ते वरळीपर्यंत काढण्यात आली असून, नागरिकांचे लक्ष वेधून घेणारी ठरली. फुग्यांच्या चिमणीची प्रतिकृती बनवून चिमणी वाचवा हा संदेश देण्यात आला. मुंबईतील निसर्गप्रेमींनी, सेल्फीप्रेमींनी व पक्षीप्रेमींनी या चिमणीला भेट दिली. अशा प्रकारे फुग्यांनी सजलेली आकर्षक चिमणी हे या प्रबोधन फेरीचे प्रमुख आकर्षण बनली. या चिमणीला सजवण्यासाठी संस्थेचे अध्यक्ष प्रमोद माने व त्याच्या सहकार्‍यांनी मेहनत घेतली.

पहिल्या यशातून उपक्रमाची पुनरावृत्ती
पहिल्या टप्प्यातील उपक्रमांमुळे जर चिमण्यांच्या संवर्धनात अनुकूल परिणाम प्राप्त झाला तर या उपक्रमाची इतरत्र पुनरावृत्ती करण्यात येईल आणि जर अपेक्षित परिणाम प्राप्त झाला नाही तर कृत्रिम प्रजननाचा अवलंब करावा लागेल ज्यामध्ये प्रजनन, पिंजरे, अंडी उबवणे आदी उपक्रमांचा समावेश असेल. यासाठी केंद्रीय प्राणी प्राधिकरण तसेच राष्ट्रीय वन्यजीव बोर्डाची मान्यता घेण्यात येईल, असेही वनमंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी म्हटले आहे.