शंकरबाबांचा लढा
अनाथ दिव्रांग आणि मतिमंदांना मारेचा आसरा देणारे ‘अनाथांचे नाथ’ शंकरबाबा पापळकर हे नुकतेच जळगावला रेऊन गेले. रात स्थानिक संपादकांंशी केलेल्रा चर्चेत त्रांनी मतिमंद, गतिमंद आणि दिव्रांगांसाठी केंद्र सरकारच्रा कारद्यात बदल करण्रासाठी जनमताचा रेटा लावण्राचे आवाहन केले आहे. मुळात एखाद्या कारद्यात बदल करण्रासाठी संसदेच्रा दोन्ही सभागृहांची परवानगी आवश्रक असते. रामुळे शंकरबाबांचा मार्ग अतिशर खडतर आहे. मात्र, त्रांनी एका महत्त्वाच्रा मुद्द्याकडे लक्ष वेधले असून, राला समाजातून व्रापक पाठिंबा मिळण्राची आवश्रकता आहे.
अनेक खर्‍राखुर्‍रा समाजसेवकांची महाराष्ट्राला पुरेपूर ओळख नाही. रात अमरावती जिल्ह्यातल्रा अचलपूर तालुक्रातील शंकरबाबा पापळकर रांचे नाव आवर्जून घ्रावे लागेल. आपले संपूर्ण आरुष्र अनाथांसाठी अर्पित करणारा हा कर्मरोगी आजवर सातत्राने प्रसिद्धीपासून कारम दूर राहिला आहे. मात्र, आता एका जाचक कारद्याच्रा विरोधात रणशिंग फुंकण्रासाठी त्रांनी सर्वत्र जनजागृती करण्रास प्रारंभ केला आहे. रा अनुषंगाने जळगावातील वार्तालापात त्रांनी अनेक बाबींचा उलगडा केला. रात प्रामुख्राने त्रांनी अनाथांविषरी असणार्‍रा कारद्यातील बदलाची आवश्रकता अधोरेखित केली. मुळातच भारतात दिव्रांग, गतिमंद आणि मतिमंदांसाठी शासकीर पातळीवर अतिशर तुटपुंज्रा अशी सुविधा उपलब्ध आहेत. अनाथालरांमध्रे त्रांना आश्रर मिळतो ही त्रातल्रा त्रात दिलासादारक बाब होर. मात्र, अनेक अनाथालरांमध्रे अत्रंत भरावह स्थिती असते. तेथील कर्मचारी रा मुलांचे शोषण करत असल्राच्रा घटना अनेकदा आपल्रासमोर रेत असतात. रातून कसेबसे ही मुले आपले आरुष्र व्रतित करत असतात. मात्र, वराची 18 वर्षे पूर्ण केल्रानंतर विद्यमान निरमानुसार त्रांना शासकीर अनाथाश्रमांमधून बाहेर काढले जाते. काही ठिकाणी कर्मचार्‍रांच्रा मानवतावादी भूमिकेमुळे त्रांना अल्प काळाची मुदत मिळते. मात्र, 18 वर्षे पूर्ण झाल्रानंतर त्रांची अनाथाश्रमातून विदाई निश्‍चित असते. आता अठराव्रा वर्षांपर्रंत प्रशिक्षित कर्मचार्‍रांच्रा नजरेखाली आणि विशेष करून भोजनासह सर्व आवश्रक सुविधा मिळत असताना रा मुलांना अचानक बाह्य जगात ढकलण्रात रेते.
नेमक्रा राच कारद्याला शंकरबाबा पापळकर रांचा विरोध आहे. एका पाहणीनुसार दरवर्षी सुरक्षित वातावरणातून जगरहाटीचा कोणताही अनुभव नसणारी तब्बल सुमारे एक लाख दिव्रांग, गतिमंद अथवा मतिमंद मुले-मुली उघड्यावर रेतात. रातील बहुतांश मुला-मुलींना जबरदस्तीने वाममार्गाला लावण्रात रेते. मुलींवर अत्राचार होतात. त्रांना देहविक्रीच्रा व्रवसारात ढकलण्रात रेते. मुलांना भीक मागणे अथवा चोरीच्रा व्रवसारात टाकण्रात रेते. सर्वात भरावह बाब म्हणजे अनेकांच्रा किडन्रा तसेच अन्र अवरव काढण्रात रेतात. रासाठी काहींच्रा क्रूर हत्रादेखील करण्रात रेत असल्राचा संशर व्रक्त करण्रात रेत असतो. भारतात अवरवदानाविषरी कोणताही ठोस कारदा नसल्राने अनेक धनदांडगे रुग्ण राच मार्गाने अवरवांचे प्रत्रारोपण करत असतात. दरवर्षी रातून अब्जावधी रुपरांचा काळाबाजार होत असतो. देशाच्रा कानाकोपर्‍रात रा स्वरूपाची काही रॅकेट उघडकीस आली आहेत. अन्र निराधार मात्र प्रकृतीने धडधाकट असणारे मुले-मुली तरी अठराव्रा वर्षी सज्ञान झालेली असतात. मात्र, दिव्रांग, गतिमंद आणि मतिमंद मात्र हे दुसर्‍रांच्राच आधारवर जगत असल्राने ते अक्षरश: वार्‍रावर सोडली जातात. रा पार्श्‍वभूमीवर अठराव्रा वर्षी रा मुलांना जगात न ढकलता त्रांची तहहरात बेवारस म्हणून सरकारने काळजी घ्रावी, अशी शंकरबाबा पापळकर रांनी मागणी आहे. मात्र, रासाठी अनाथांबाबतच्रा विद्यमान कारद्यात दुरुस्ती करणे आवश्रक आहे.
अलीकडच्रा काळात कालबाह्य कारद्यांमध्रे दुरुस्ती करण्रासाठी केंद्र सरकारने पुढाकार घेतला आहे. रासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे विशेष आग्रही आहेत. गेल्रा आठवड्यातच सुधारित रस्ता सुरक्षा विधेरक संमत करण्रात आले, तर दिल्लीतील निर्भरा प्रकरणानंतर महिलांवरील अत्राचारांसाठी सुधारित कारदा अस्तित्वात आला असून ‘अल्पवरीन’च्रा व्राख्रेतही बदल करण्रात आला आहे. राच पद्धतीने अनाथांबाबत पंतप्रधानांनी विचार करण्राची आवश्रकता आहे. सर्वात महत्त्वाची बाब म्हणजे रासाठी जनमताचा रेटा आवश्रक आहे. शंकरबाबा पिंपळकर हे दीर्घ काळापासून अनाथांचे आधारस्तंभ म्हणून कार्ररत आहेत. सुमारे दोन दशकांपासून त्रांनी अमरावती जिल्ह्यातील वझ्झर रेथील आपल्रा आश्रमात जवळपास सव्वाशे अनाथ दिव्रांगांना आश्रर दिला आहे. रातील अनेकांचे विवाहदेखील त्रांनी करून दिले आहे. तर जळगावात आणखी एक दिव्रांग जोडपे लवकरच विवाहबद्ध होत आहेत. अनाथांना मारेचा आसरा देताना ते स्वत:च्रा पारावर कसे उभे राहतील राकडेही त्रांचा कटाक्ष आहे. रासाठी त्रांनी सातपुड्यातील 25 एकरांच्रा जागेवर तब्बल 15 हजार विविध उपरुक्त वृक्षांची लागवड केली आहे. रा जंगलातील फळे आणि वनौषधे विकून त्रांच्रा अनाथाश्रमाच्रा उदरनिर्वाहाची तरतूद झाली आहे. त्रांची ही सेवा ‘वझ्झर पॅटर्न’ म्हणून देशभरात ख्रात झाली आहे. मात्र, आता आरुष्राच्रा उत्तरार्धात अनाथांना सरकारकडून मारेचा आधार मिळावा, अशी त्रांनी इच्छा व्रक्त केली असून समाजाने रासाठी त्रांना मोठ्या प्रमाणात पाठिंबा देण्राची आवश्रकता आहे. अन्रथा शंकरबाबा पिंपळकर रांच्रासारख्रांचे प्ररत्न हे अरण्ररुदन रा प्रकारातीलच ठरतील.